عوارض و خطرات زخم بستر

زمان تقریبی مطالعه: 15 دقیقه

زخم بستر از جمله بیماری‌هایی است که در مراحل اولیه خطری ندارد اما با گذشت زمان و پیشروی زخم می‌تواند عوارض خطرناکی برای بیمار داشته باشد و حتی در مراحل خیلی پیشرفته و در سنین بالا منجر به مرگ بیمار شود. زخم فشاری معمولا در نواحی از بدن که برجستگی استخوانی وجود دارد و گردش خون به مدت زیادی در آن ناحیه اتفاق نمی‌افتد، به وجود می‌آید. از جمله عوارض خطرناک زخم بستر می‌توان به عفونت بافت عمیق، عفونت استخوان، عفونت خون اشاره کرد. در ادامه به بررسی انواع عفونت‌ها زخم بستر و نحوه به وجود آمدن آن می‌پردازیم. نواحی مانند استخوان‌ها، رباط‌ها و عضلات بیش از سایر نقاط در معرض آسیب هستند. پس بهتر است روند درمان زخم بستر در منزل در ابتدا به درستی پیگیری شود تا بیمار از این دسته مشکلات در امان بماند.

زخم بستر، که در پزشکی به آن زخم فشاری نیز گفته می‌شود، اغلب به عنوان یک مشکل موضعی و محدود به پوست نگریسته می‌شود. اما واقعیت این است که این زخم‌ها می‌توانند یک تهدید جدی و کشنده برای حیات باشند، به ویژه برای افرادی که به دلیل کهولت سن یا بیماری‌های مزمن، بستری شده و تحرک محدودی دارند. برای مراقبین و خانواده‌ها، درک این خطرات و تشخیص به موقع نشانه‌های هشداردهنده، حیاتی‌ترین عامل در حفظ جان بیمار است. در این گزارش جامع، به بررسی مسیرهای خطرناکی می‌پردازیم که زخم بستر را به یک اورژانس پزشکی تبدیل می‌کنند.

زخم بستر و عفونت خون

زخم بستر یکی از شایع‌ترین مشکلات بیماران کم‌تحرک است و در صورت عدم مراقبت مناسب می‌تواند به عوارض خطرناکی مانند عفونت خون (سپسیس) منجر شود. وقتی فشار طولانی‌مدت روی پوست و بافت‌های زیرین ایجاد می‌شود، جریان خون کاهش یافته و بافت دچار مرگ سلولی می‌شود. این ضایعات، دروازه‌ای برای ورود باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها به بدن ایجاد می‌کنند. اگر عفونت از زخم بستر به بافت‌های عمقی‌تر گسترش یابد و وارد جریان خون شود، می‌تواند منجر به سپسیس شود که یک وضعیت تهدیدکننده حیات است. علائم سپسیس شامل تب بالا، لرز، تپش قلب، افت فشار خون و اختلال هوشیاری است و نیاز به درمان فوری در بیمارستان دارد. پرستاران نقش کلیدی در پیشگیری از این وضعیت دارند؛ با تغییر وضعیت بیمار، مراقبت پوستی، تمیز نگه داشتن زخم و پایش علائم هشداردهنده می‌توانند خطر را کاهش دهند. درمان سریع زخم بستر و عفونت‌های موضعی بهترین راه جلوگیری از ورود باکتری‌ها به خون است. در بیماران پرخطر، استفاده از پانسمان‌های پیشرفته و آنتی‌بیوتیک‌های مناسب طبق نظر پزشک توصیه می‌شود. آموزش به بیمار و خانواده درباره اهمیت مراقبت و تشخیص زودهنگام علائم سپسیس بخش مهمی از این فرآیند است. در نهایت، مدیریت علمی زخم بستر نه‌تنها کیفیت زندگی بیمار را بالا می‌برد، بلکه خطر مرگ ناشی از عفونت خون را به حداقل می‌رساند.

این وضعیت می‌تواند منجر به شوک سپتیک، نارسایی چند عضوی و مرگ شود. اگر سپسیس به سرعت تشخیص و درمان نشود، فشار خون بیمار به شدت افت می‌کند (شوک سپتیک) و جریان خون کافی برای اکسیژن‌رسانی به اندام‌های حیاتی فراهم نمی‌شود. این شرایط به نارسایی اندام‌ها منجر شده و در نهایت بیمار را از پا در می‌آورد. به همین دلیل، ثمپیس یک اورژانس پزشکی قلمداد می‌شود که سرعت عمل در درمان آن، همانند سکته قلبی یا مغزی، شانس بقای بیمار را تعیین می‌کند.

سلولیت یا عفونت بافت عمیق

سلولیت نام علمی عفونت بافت عمیق است این نوع عفونت به لایه‌های عمیق پوست رفته و باعث ایجاد قرمزی، درد شدید و تورم در سطح پوست بیمار می‌شود. هنگام وجود این نوع عفونت در بدن بیمار، فرد مبتلا به زخم بستر باید همراه از آنتی بیوتیک مصرف کند در غیر این صورت ممکن است عفونت به مفاصل، استخوان‌ها و گردش خون راه یابد و بیمار را به صورت جدی تهدید کند. در صورتی که سلولیت در ناحیه خارجی یا کمر رخ دهد عفونت در ابتدا به ستون فقرات و سپس به مغز نفوذ می‌کند که بسیار خطرناک است.

سلولیت یک عفونت باکتریایی در لایه‌های عمیق پوست و بافت نرم است که با قرمزی، درد و تورم شدید همراه است. سلولیت اغلب به عنوان اولین نشانه گسترش عفونت از کناره‌های زخم بستر به بافت‌های اطراف ظاهر می‌شود. ناحیه آسیب‌دیده به طور غیرطبیعی گرم، متورم و دردناک شده و ممکن است قرمزی به سرعت در حال گسترش باشد. در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند به مفاصل، استخوان‌ها و جریان خون گسترش یابد. سلولیت کنترل نشده نشانگر این است که باکتری‌ها از سطح پوست عبور کرده و در لایه‌های عمیق در حال تکثیر هستند. اگر آنتی‌بیوتیک درمانی به موقع آغاز نشود، این عفونت به سرعت به سمت استخوان‌ها حرکت کرده یا مستقیماً وارد جریان خون شده و خطر سپسیس را به طور غیر قابل کنترلی افزایش می‌دهد.

علل به وجود آمدن عفونت بافت عمیق

همیشه انواع مختلفی از باکتری‌ها در سطح پوست وجود دارند اما تا زمانی که وارد پوست نشده‌اند زیانی برای بدن ندارند. اما با ورود باکتری‌ها به درون پوست ممکن است عفونت یا بیماری به وجود بیاید که در مراحل پیشرفته تبدیل به عفونت بافت عمیق می‌شود. این باکتری‌ها معمولا از طریق بریدگی در سطح پوست یا خراشیدگی وارد پوست می‌شوند و هر چقدر این بریدگی و خراش بیشتر باشد راه نفوذ برای باکتری‌ها آسان‌تر است. پس هنگامی که فرد در بدن خود دارای بریدگی و خراش سطحی است هیچ جای نگرانی وجود ندارد اما به محض گسترش یافتن حتما باید به پزشک مراجعه کند.

استئومیلیت یا عفونت استخوان

زخم بستری که به استخوان رسیده باشد، می‌تواند منجر به عفونت استخوان یا استئومیلیت شود.استئومیلیت به ویژه در زخم‌های مرحله ۴ در نواحی استخوانی مانند دنبالچه، لگن یا پاشنه پا، یک خطر بزرگ محسوب می‌شود. در این مرحله، از دست دادن کامل ضخامت بافت رخ داده و استخوان زیرین بدون محافظ در معرض باکتری‌ها قرار می‌گیرد.

اگر زخم بستر به استخوان برسد چه می‌شود؟ عفونت استخوان باعث تخریب بافت استخوانی (استئونکروز) می‌شود. این وضعیت درمان را به شدت دشوار می‌سازد، چرا که آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی به سختی می‌توانند به بافت استخوانی نفوذ کنند. اگر عفونت استخوان کنترل نشود، می‌تواند به جریان خون وارد شود و سپسیس ایجاد کند. در موارد بسیار شدید و مزمن، تنها راه مهار کامل عفونت و جلوگیری از گسترش سپسیس، جراحی گسترده برای برداشتن بافت مرده و یا در نهایت، قطع عضو (آمپوتاسیون) است.

علل به وجود آمدن عفونت استخوان

عفونت استخوان یا استئومیلیت زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها وارد بافت استخوانی شوند و در آن تکثیر کنند. شایع‌ترین عامل، باکتری استافیلوکوک اورئوس است که از راه جریان خون یا به‌طور مستقیم وارد استخوان می‌شود. این آلودگی می‌تواند در پی شکستگی‌های باز، زخم‌های عمیق، جراحی‌های ارتوپدی یا کاشت پروتز ایجاد شود. در افراد دچار زخم بستر یا زخم‌های مزمن دیابتی، عفونت پوست و بافت نرم می‌تواند به استخوان گسترش یابد. سیستم ایمنی ضعیف، سوءتغذیه، دیابت یا مصرف طولانی‌مدت داروهای سرکوب‌کننده ایمنی احتمال بروز استئومیلیت را بالا می‌برد. وجود جسم خارجی یا ایمپلنت آلوده در محل جراحی هم عامل خطر مهمی محسوب می‌شود. همچنین، در کودکان، عفونت استخوان اغلب از طریق خون از یک نقطه عفونی دیگر به استخوان می‌رسد، درحالی‌که در بزرگسالان بیشتر به‌دنبال زخم‌های باز یا جراحی ایجاد می‌شود. عدم رعایت بهداشت زخم و مراقبت پرستاری ناکافی نیز زمینه ورود میکروب به استخوان را فراهم می‌کند. در نهایت، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب عفونت‌های پوستی و زخم‌ها بهترین راه پیشگیری از عفونت استخوان است.

عفونت زخم بستر

هنگامی که استخوان بریده شده باشد یا شکستگی استخوان باز در بدن فرد باشد مانند تصادف یا اصابت با اشیا برنده، میکروب می‌تواند از محیط خارج به شکل مستقیم وارد استخوان شود و به  آن آسیب برساند.

مجاورت

در برخی موارد مشاهده شده است که در یک بافتی نزدیک استخوان یک غده چرکی وجود دارد که میکروب‌ها از طریق بافت آسیب دیده و عفونی به استخوان نفوذ کرده و به آن آسیب می‌رسانند.

جریان خون

یکی از رایج‌ترین علل بروز عفونت استخوان انتقال میکروب از طریق جریان خون است. به این شکل که بیمار در ابتدا دچار عفونت باکتریایی به شکل گلو درد چرکی یا عفونت چرکی پوست مانند زرد زخم می‌شود. باکتری‌های مولد این نوع بیماری از محل عفونت به جریان خود وارد شده و سپس خود را به استخوان می‌رسانند و در آن‌جا رشد کرده و باعث به وجودن عفونت استخوانی می‌شوند.

هنگامی که بیمار زخم بستر دچار عفونت استخوان می‌شود در ابتدا برای کنترل عفونت و جلوگیری از شدت یافتن آن باید به مصرف آنتی بیوتیک‌های خاص با دوزهای بالا بپردازد. در صورتی که با مصرف آنتی بیوتیک نتوان عفونت استخوان را کنترل کرد و تاثیر مثبتی مشاهده نشود اقدام به جراحی و برداشتن بافت مفصلی و استخوانی می‌کنند. عفونت استخوانی بیشترین آسیب را به بخش‌های استخوان، بافت و مفصل وارد می‌کند.

فاشئیت نکروزان

این دو عارضه، شدیدترین و سریع‌ترین تهدیدات جانی ناشی از عفونت‌های زخم بستر هستند. فاشئیت نکروزان که به آن بیماری گوشت‌خوار نیز گفته می‌شود، یک عفونت باکتریایی شدید است که منجر به مرگ سریع بافت سلولی می‌شود و در کمتر از ۲۴ ساعت می‌تواند کشنده باشد. این عفونت بافت‌های حمایتی زیر پوست (فاشیا) و چربی را هدف قرار می‌دهد و سرعت تخریب آن به قدری بالاست که بیمار نیاز به مداخله فوری جراحی برای برداشتن تمام بافت‌های مرده (دبریدمان) دارد.

عفونت گانگرن گازی (Myonecrosis) زمانی رخ می‌دهد که کمبود خون و اکسیژن یا عفونت شدید، باعث مرگ بافت‌ها و تخریب سریع عضلات می‌شود. گانگرن گازی معمولاً توسط باکتری‌های تولیدکننده گاز (اغلب کلستریدیوم) ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به شوک شدید و نارسایی اندام شود. این وضعیت نیاز به تشخیص سریع (از طریق علائم موضعی و بررسی گاز در بافت‌ها) و جراحی فوری دارد تا قبل از اینکه عفونت به سرعت در بدن گسترش یابد، مهار شود.

نوع عفونت	توضیح ساده	پیامد اصلی	میزان فوریت
سپسیس (عفونت خون)	ورود باکتری از زخم به جریان خون و حمله به اندام‌های حیاتی	شوک سپتیک، نارسایی کلیه و اندام‌ها، مرگ	بالاترین (اورژانس پزشکی)
استئومیلیت (عفونت استخوان)	گسترش عفونت به استخوان زیرین زخم (مرحله ۴)	تخریب استخوان، نیاز به جراحی گسترده، قطع عضو	بالا (نیاز به آنتی‌بیوتیک تزریقی)
فاشئیت نکروزان/گانگرن	عفونت باکتریایی بسیار سریع و تخریب‌کننده بافت نرم/عضله	مرگ سریع بافت‌ها (نکروز) و گسترش در کمتر از ۲۴ ساعت	بالاترین (تهدید فوری حیات و نیاز به جراحی)

چه اتفاقی برای بیمار زخم بستر دچار عفونت استخوان می‌افتد؟

هنگامی که یک میکروب در درون استخوان شروع به رشد می‌کند، گلبول‌های سفید بدن در درون استخوان شروع به دفاع در برابر میکروب‌ها می‌کنند. در این دفاع گلبول‌های سفید باعث ترشح موادی می‌شوند که منجر به اتساع (در علم پزشکی اتساع به گشادی رگ می‌گویند) می‌شود. هنگامی که رگ‌های بدن یک فرد دچار اتساع می‌شوند مایعات می‌توانند به فضای بین سلولی استخوان وارد شوند. نشت مایعات به این فضا باعث افزایش فشار داخل استخوان می‌شود در نتیجه افزایش فشار، عروق خونی نیز تحت فشار قرار می‌گیرند و در نهایت بسته می‌شوند. با نرسیدن خون به سلول‌های استخوانی مرگ آن‌ها اتفاق می‌افتد.

علائم عفونت زخم بستر

علائم عفونت زخم بستر به دو دسته موضعی (در ناحیه زخم) و سیستمیک (در کل بدن) تقسیم می‌شوند. علائم سیستمیک، به خصوص تب و گیجی، نشانه‌های هشداردهنده حیاتی برای شروع سپسیس هستند. تب و لرز که اغلب اولین نشانه‌های گسترش عفونت هستند. هرگونه افزایش ناگهانی دمای بدن، لرز شدید، یا احساس ناخوشی و ضعف عمومی در بیماری که زخم بستر دارد، باید فوراً جدی گرفته شود. از دست دادن هوشیاری، گیجی، خواب‌آلودگی غیرمعمول یا تغییر ناگهانی وضعیت روانی، نشانگر این است که عفونت به جریان خون سرایت کرده و ممکن است ثمپیس آغاز شده باشد.

علائم موضعی: درد شدید، بوی بد زخم، تورم و گرمی شدید در ناحیه زخم، و ترشح چرک. این نشانه‌ها مستقیماً به فعالیت بالای باکتری‌ها در خود زخم مربوط می‌شوند. بوی بد ناخوشایند و ترشحات ضخیم (چرک) با رنگ زرد، سبز یا خاکستری، نشان‌دهنده عفونت فعالی است که اگر سریعاً کنترل نشود، می‌تواند به عمق یا جریان خون گسترش یابد. همچنین، قرمزی یا تورمی که از مرز زخم فراتر رفته و به سرعت گسترش می‌یابد، می‌تواند نشانه سلولیت باشد.

دسته علامت	نشانه هشداردهنده	اقدام ضروری
سیستمیک (عمومی)	تب بالا و لرز شدید، احساس گیجی یا خواب‌آلودگی غیرمعمول، افت شدید فشار خون	تماس فوری با اورژانس/پزشک (خطر سپسیس)
موضعی (در ناحیه زخم)	درد شدید و ناگهانی، ترشح چرکی زیاد یا بوی بسیار بد	مشورت فوری با متخصص زخم/پرستار ماهر
بافت اطراف زخم	قرمزی یا تورم شدید که به سرعت گسترش می‌یابد، گرم شدن غیرطبیعی پوست	شروع درمان ضدعفونی تحت نظر پزشک

زخم بستر در مراحل پیشرفته

مرحله ۴ زخم بستر، جدی‌ترین مرحله و نزدیک‌ترین وضعیت به تهدید حیات است. این مرحله شامل نفوذ زخم به عضلات، تاندون‌ها و استخوان‌ها است و جدی‌ترین مرحله و تهدیدکننده حیات محسوب می‌شود. در این وضعیت، تمام ضخامت پوست و بافت‌های زیرین از بین رفته است و ساختارهای حیاتی بدن (مانند تاندون‌ها یا استخوان در ناحیه دنبالچه) در معرض محیط بیرون قرار دارند. درمان زخم‌های مرحله ۴ به دلیل عمق و وسعت عفونت، بسیار طولانی و پیچیده است. عوارض در این مرحله: تشکیل مسیرهای سینوسی (Sinus Tracts) که زخم را به ساختارهای داخلی متصل می‌کنند و خطر عفونت‌های ثانویه مانند مننژیت یا اندوکاردیت را افزایش می‌دهند. مسیرهای سینوسی یا تونل‌ها، فضاهایی هستند که از سطح زخم به بافت‌های عمقی گسترش می‌یابند. این تونل‌ها عملاً محیطی تاریک و مرطوب برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کنند و می‌توانند عفونت را به ساختارهای دوردست و حیاتی مانند ستون فقرات برسانند. در موارد نادر، عفونت ممکن است از طریق جریان خون به پرده‌های مغز (مننژیت) یا دریچه‌های قلب (اندوکاردیت) سرایت کند، که این عوارض بسیار کشنده هستند.

خونریزی زخم بستر

خونریزی زخم بستر معمولاً نشانه آسیب عمیق‌تر یا تحریک شدید بافتی است و باید جدی گرفته شود. این خونریزی می‌تواند به‌دلیل آسیب عروق کوچک در هنگام تعویض پانسمان، فشار یا اصطکاک زیاد روی زخم ایجاد شود. در مراحل پیشرفته زخم بستر که بافت‌ها دچار نکروز یا عفونت شده‌اند، خونریزی می‌تواند بیشتر و عمیق‌تر باشد. مصرف داروهای ضدانعقاد، بیماری‌های انعقادی یا کمبود ویتامین K هم خطر خونریزی را بالا می‌برد. مشاهده خون تازه یا افزایش ناگهانی خونریزی هنگام پانسمان نشانه‌ای است که باید فوراً به پزشک گزارش شود. مراقبت پرستاری صحیح، استفاده از پانسمان‌های مناسب و جلوگیری از فشار اضافی روی زخم به کاهش خونریزی کمک می‌کند. در صورت خونریزی شدید، ارزیابی منبع خونریزی و کنترل سریع آن ضروری است تا از کم‌خونی یا عفونت جلوگیری شود. آموزش بیمار و خانواده در مورد علائم هشداردهنده و نحوه برخورد اولیه با خونریزی زخم بستر نقش مهمی در پیشگیری از عوارض دارد. همچنین، رعایت اصول تغذیه‌ای و مصرف پروتئین کافی به ترمیم بهتر زخم و کاهش احتمال خونریزی کمک می‌کند. در نهایت، پایش منظم زخم و همکاری نزدیک پرستار، پزشک در منزل و بیمار کلید مدیریت موفق خونریزی زخم بستر است.

عفونت های آمپوتاسیون

یکی از خطرناک زخم بستر ابتلا به عفونت های آمپوتاسیون است. بیمار در صورت ابتلا به این عفونت، به علت پیشرفت و گسترش عفونت، باید قطع عضو شود و در بیشتر مواقع بعد از قطع عضو، بیمار دچار ابتلا به عفونت شدید باکتریایی شده و بدن وی قادر به مقابله نبوده و در نهایت منجر به مرگ بیمار می‌شود.

عفونت نکروزان اف

یکی دیگر از عوامل خطرناک زخم بستر عفونت نکروزان اف است. در زمان ابتلا به این عفونت در کوتاه‌ترین مدت، تمام بدن به عفونت نکروزان اف درگیر شده و عفونت کم کم به بافت آسیب می‌رساند و اگر سریع درمان نشود کمتر از 24 ساعت سبب مرگ بیمار می‌شود.

عفونت گانگرن گازی

یکی دیگر از عفونت های خطرناک در زخم بستر گانگرن گازی است. این عفونت زمانی رخ می‌دهد که زخم بیمار به درستی تمیز و درمان نشده باشد. در نتیجه در مدت کوتاه باعث از بین رفتن سریع بافت شده و عضلات را سریع تخریب می‌کند. توجه داشته باشید این عفونت بسیار سمی بوده و ممکن است کل بدن بیمار را در کمترین زمان درگیر کرده و سبب مرگ وی گردد.

عفونت استخوانی

یکی دیگر از خطرات زخم بستر که بسیار باید مورد توجه قرار گیرد عفونت استخوانی است. این عفونت به راحتی به استخوان ها سرایت کرده و سبب کاهش تحرک و در نتیجه قطع عضو می‌شود، این نوع عفونت نیز بسیار خطرناک بوده و می‌تواند چندین سال از استخوان ها تغذیه کرده و در صورت عدم توجه می‌تواند به راحتی در سراسر بدن تکثیر پیدا کرده و باعث مرگ بیمار گردد.

خطر قطع عضو و عفونت‌های بعد از جراحی

پیشرفت زخم‌های عمیق و عفونت‌های کنترل‌نشده ممکن است نیاز به جراحی برای قطع عضو آسیب‌دیده (آمپوتاسیون) داشته باشد. هنگامی که عفونت‌هایی مانند استئومیلیت (به ویژه در پاشنه یا مچ پا) یا گانگرن، به دلیل نقص خونرسانی یا مقاومت باکتریایی، به آنتی‌بیوتیک درمانی پاسخ نمی‌دهند، قطع عضو می‌تواند تنها راه برای مهار گسترش عفونت به کل بدن و جلوگیری از سپسیس باشد. عفونت‌های باکتریایی شدید پس از قطع عضو، خطر مرگ بیمار را افزایش می‌دهند. حتی پس از آمپوتاسیون، بیماران همچنان با ریسک بالای عوارض ثانویه مواجه هستند. این عوارض اغلب ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای خود بیمار (مانند بیماری‌های عروقی) و همچنین عفونت‌های ثانویه مانند ذات‌الریه یا سپسیس هستند. این امر بر اهمیت پیشگیری و درمان سریع زخم‌ها تأکید می‌کند تا بیمار هرگز به مرحله قطع عضو نرسد.

سرطان پوست و زخم بستر

در یک افق زمانی طولانی، زخم بستر خطر یک بیماری کشنده دیگر را نیز به همراه دارد: سرطان. زخم‌های فشاری مزمن و بهبودنیافته می‌توانند به نوعی سرطان پوست به نام کارسینوما سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma – SCC) تبدیل شوند. این پدیده نادر اما بسیار جدی به عنوان “زخم مارژولین” (Marjolin’s Ulcer) شناخته می‌شود. زخم مارژولین معمولاً در زخم‌های قدیمی و غیرقابل التیامی که برای سال‌ها (به طور متوسط حدود ۳۰ سال) وجود داشته‌اند، ایجاد می‌شود. این نوع سرطان تهاجمی است و تشخیص آن در بستر زخم‌های مزمن دشوار است، که نیازمند بیوپسی و جراحی گسترده برای حذف تومور است. این خطر بلندمدت اهمیت التیام کامل زخم بستر را نشان می‌دهد، نه فقط کنترل موقتی آن.

آیا زخم بستر کشنده است؟

زخم بستر به‌تنهایی معمولاً کشنده نیست، اما اگر به موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. وقتی پوست و بافت‌های زیرین در اثر فشار طولانی‌مدت آسیب می‌بینند، راه ورود میکروب‌ها به بدن باز می‌شود. در موارد شدید، این عفونت می‌تواند به لایه‌های عمیق‌تر بدن، استخوان یا حتی خون برسد و باعث مشکلات خطرناکی مثل سپسیس (عفونت خونی)، استئومیلیت (عفونت استخوان) یا نکروز وسیع شود. این عوارض هستند که خطر مرگ بر اثر زخم بستر را بالا می‌برند، نه خود زخم بستر سطحی. به همین دلیل، پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مراقبت پرستاری درست اهمیت حیاتی دارد. با تغییر وضعیت بدن توسط بهیار و پرستار و یا همراه بیمار در بیمارستان، مراقبت از پوست، تغذیه مناسب و درمان سریع هرگونه زخم، می‌توان احتمال رسیدن زخم بستر به مراحل خطرناک را به حداقل رساند.

چه عواملی خطر ابتلا به عوارض خطرناک زخم بستر را افزایش می‌دهند؟

شناخت عوامل خطر، اولین گام در پیشگیری است. زخم بستر نتیجه ترکیبی از فشار خارجی (بی‌حرکتی) و ضعف داخلی بدن (سوءتغذیه و بیماری‌های زمینه‌ای) است.

سن بالا و عدم تحرک

افراد مسن به دلیل نازک شدن پوست و بیماری‌های زمینه‌ای، بیشتر در معرض خطر زخم بستر هستند. با بالا رفتن سن، پوست انعطاف‌پذیری و لایه محافظ چربی زیرین خود را از دست می‌دهد، که آن را در برابر نیروهای فشار و برش بسیار آسیب‌پذیرتر می‌کند. نکته بسیار نگران‌کننده برای مراقبین این است که آسیب بافتی چقدر سریع می‌تواند رخ دهد. بیماران بی‌تحرک، بستری در تخت یا استفاده‌کنندگان از ویلچر، به دلیل فشار طولانی‌مدت در معرض آسیب بافتی در کمتر از دو ساعت قرار دارند. این فشار می‌تواند جریان خون را در نقاط استخوانی مانند دنبالچه کاملاً قطع کند و به بافت فرصت کافی برای مرگ سلولی (ایسکمی) بدهد. این واقعیت بر حیاتی بودن جابه‌جایی منظم بیمار تأکید می‌کند؛ پروتکل‌های مراقبتی باید هر ۱ تا ۲ ساعت اجرا شوند.

بیماری‌های زمینه‌ای و سوءتغذیه

بیماری‌های مزمن، توانایی بدن برای التیام و مبارزه با عفونت را به شدت تضعیف می‌کنند. شرایطی مانند دیابت، نارسایی کلیه، نارسایی قلبی و بیماری‌های عروق محیطی، با کاهش جریان خون، خطر بروز زخم و عوارض آن را به شدت بالا می‌برند. به عنوان مثال، در بیماران دیابتی، آسیب عصبی (نوروپاتی) باعث می‌شود بیمار احساس فشار یا درد را در نقاط آسیب‌پذیر درک نکند، در حالی که بیماری‌های عروقی، رساندن اکسیژن و سلول‌های ایمنی لازم برای ترمیم را مختل می‌کنند. این بیماران حدود ۱.۵ برابر بیشتر در معرض خطر زخم‌های فشاری هستند.

همچنین، سوءتغذیه و کمبود پروتئین، توانایی بدن برای ترمیم زخم و مبارزه با عفونت را کاهش می‌دهد. بدن برای بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده به پروتئین، آلبومین و مواد مغذی کافی نیاز دارد. اگر بیمار دچار کاهش وزن قابل توجه یا کمبود پروتئین باشد، نه تنها زخم بستر با سرعت بیشتری ایجاد می‌شود، بلکه سرعت التیام آن به شدت پایین می‌آید و راه برای عفونت‌های جدی و کشنده باز می‌شود.

درمان تخصصی و پیشرفته زخم بستر در منزل

هدف اولیه ما، التیام زخم در سریع‌ترین زمان ممکن است، پیش از آنکه عفونت به مراحل کشنده برسد. ارائه خدمات درمان زخم بستر در منزل توسط کادر مجرب و متخصص، با استفاده از جدیدترین متدهای درمانی (مانند پانسمان‌های نوین و دبریدمان) تضمین می‌کند که بیمار بهترین مراقبت‌ها را دریافت کند. متخصصین زخم ارسطو با استفاده از دانش روز و پانسمان‌های هوشمند (مانند هیدروژل‌ها و آلژینات‌ها)، محیط بهینه را برای ترمیم فراهم می‌سازند. دبریدمان تخصصی (برداشتن بافت مرده نکروزه) یک اقدام حیاتی است، چرا که بافت مرده، پناهگاه و منبع اصلی تکثیر باکتری‌هاست که می‌تواند منجر به سپسیس شود.

سخن پایانی

از عوارض خطرناک زخم بستر عفونت خون، عفونت استخوان و عفونت بافت عمیق است که علل متفاوتی برای به وجود آمدن دارند اما همه آن‌ها می‌تواند سلامتی بیمار را به خطر بی‌اندازد و در موارد پیشرفته زندگی فرد را مورد را مورد تهدید قرار دهد و منجر به مرگ بیمار زخم بستر شود. برای انواع بیماری‌های درمان‌های خانگی متنوعی وجود دارد، اما در بیماران مبتلا به زخم فشاری بهتر است از همان ابتدا روند درمان را به یک فرد متخصص واگذار کنیم. زیرا سهل انگاری و حرکت اشتباه فرد می‌تواند جان بیمار را به خطر بی‌اندازد. خدمات پرستاری در منزل ارسطو می‌تواند به شما و بیمار شما در این زمینه، تخصصی‌ترین خدمات را با قیمت مناسب ارائه دهد. هم‌چنین برای امور نگهداری از سالمند و پرستار سالمند در منزل می‌توانید با مشاورین مجموعه در ارتباط باشید.

ما در اینجا با یک فرآیند دومینویی مواجه هستیم: فشار، جریان خون را قطع می‌کند، که منجر به مرگ بافت سالم می‌شود (نکروز). این بافت مرده، خود به یک محیط عالی برای رشد باکتری تبدیل شده و راه ورود آن‌ها به سیستم گردش خون را باز می‌کند. باکتری‌ها به سرعت تکثیر شده و اگر وارد جریان خون شوند (سپسیس)، مانند یک گرداب کل بدن را به سمت نارسایی اندام‌ها و خطر مرگ می‌کشند. درک این زنجیره حیاتی است. توجه داشته باشید که درمان سریع زخم بستر در مراحل اولیه (مرحله ۱ و ۲)، پیش از رسیدن عفونت به استخوان یا جریان خون، حیاتی‌ترین و موثرترین راه برای حفظ جان بیمار است. با مراقبت‌های تخصصی و منظم، ما می‌توانیم این زنجیره خطر را بشکنیم و بقای عزیزان شما را تضمین کنیم.

سوالات متداول

آیا هر زخم بستری می‌تواند کشنده باشد؟

خیر، خوشبختانه زخم بستر در مراحل اولیه خود (مرحله ۱ و ۲) که فقط پوست سطحی را درگیر کرده است، به طور مستقیم کشنده نیست. خطر کشندگی از مراحل ۳ و ۴ آغاز می‌شود، زمانی که تخریب بافت به عمق رسیده و باکتری‌ها می‌توانند وارد بافت‌های داخلی، استخوان (استئومیلیت) و در نهایت جریان خون (سپسیس) شوند. درمان سریع و درست در مراحل اولیه، پیشگیری از رسیدن زخم به عمق، حیاتی‌ترین راه برای حذف خطر مرگ است.

عفونت زخم بستر چقدر سریع می‌تواند باعث مرگ شود؟

اگر عفونت وارد جریان خون شده و به ثمپیس تبدیل شود، پیشرفت آن بسیار سریع است. شوک سپتیک می‌تواند ظرف چند ساعت تا چند روز پس از شروع علائم عمومی مانند تب و گیجی رخ دهد. در موارد نادر و بسیار تهاجمی مانند فاشئیت نکروزان (بیماری گوشت‌خوار)، گسترش بافت مرده و تهدید حیات می‌تواند در کمتر از ۲۴ ساعت اتفاق بیفتد که نیاز به واکنش اورژانسی و دبریدمان جراحی فوری دارد.

چه مدت طول می‌کشد تا زخم بستر ایجاد شود؟

زخم بستر می‌تواند در افراد با ریسک بالا (مانند بیماران مسن یا کسانی که دچار سوءتغذیه یا بیماری‌های عروقی هستند) در اثر فشار مداوم در کمتر از دو ساعت ایجاد شود. این سرعت بالا، دلیل اصلی اصرار بر جابه‌جایی منظم و برنامه‌ریزی شده بیمار هر ۱ تا ۲ ساعت است. هرگونه توقف فشار به مدت طولانی در نقاط استخوانی، می‌تواند آغازگر آسیب باشد.

چه اندام‌هایی پس از زخم بستر از کار می‌افتند؟

عامل اصلی نارسایی اندام، عفونت خون (سپسیس) است. هنگامی که سپسیس کنترل نشود، باعث افت شدید فشار خون (شوک) و کاهش اکسیژن‌رسانی به اندام‌های حیاتی می‌شود. اندام‌هایی که بیشترین حساسیت را به این کاهش جریان خون دارند و از کار می‌افتند، معمولاً شامل کلیه‌ها (نارسایی کلیوی)، ریه‌ها و کبد هستند. در موارد نادری نیز، عفونت ممکن است به پرده‌های مغز (مننژیت) یا دریچه‌های قلب (اندوکاردیت) سرایت کند.

اگر بیمار زخم بستر گرفت، چه کار کنیم؟

اولویت اول شما باید توقف فوری فشار بر ناحیه آسیب‌دیده باشد (جابه‌جایی بیمار) و سپس ارزیابی عمق زخم. اگر علائم هشداردهنده عفونت سیستمیک (تب، لرز، گیجی، خواب‌آلودگی) را مشاهده کردید، فوراً با پزشک یا تیم پرستاری متخصص تماس بگیرید. هرگز زخم‌های مرحله ۳ و ۴ را بدون مشورت تخصصی مدیریت نکنید. مهم‌ترین اقدام پزشکی، شروع سریع آنتی‌بیوتیک درمانی مناسب برای جلوگیری از ثمپیس است، که این امر باید توسط پزشک متخصص انجام شود.