درمان بلع و جویدن در سالمندان و بیماران آلزایمری

زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه

یکی از مشکلات شایعی که در مراحل پیشرفته آلزایمر رخ می‌دهد، ناتوانی بیمار در جویدن و بلع است. اصلی‌ترین نیازهای جسمانی ما از راه دریافت مواد مغذی از غذا و نوشیدنی‌ها تأمین می‌شود و مواجهه با چنین مشکلی، می‌تواند شدت بیماری را افزایش داده و بدن را وارد شرایط بحرانی کند. علاوه‌بر این‌ها برخی از مرگ و میرهایی که در بین افراد مبتلا به آلزایمر دیده می‌شود، به سبب خفگی با غذا و نوشیدنی است.

بنابراین باید مشکل بلع در بیماران آلزایمری را جدی بگیریم و به دنبال روش‌هایی برای کاهش روند و یا درمان آن باشیم. ممکن است سالمندانی که به این مشکل دچار هستند نیاز به پرستار سالمند داشته باشند، تا در زمانهای بحرانی عکس‌العمل مناسب داشته باشد.

اختلال بلع چیست؟

مشکل بلع در سالمندان، به ویژه بیماران آلزایمری دیده می‌شود. این اختلال درمان دارد، اما بسته به شرایط بیمار ممکن است درمان کامل یا عدم درمان تجربه شود. البته مشکلات بلع تنها مختص مبتلایان به آلزایمر نیست و افراد در هر سنی ممکن است به یکی از دلایل زیر، به این اختلال دچار شوند:

سرطان مری
اختلالات عصبی
از کار افتادن ماهیچه‌های دستگاه گوارش
خشکی در دستگاه گوارش
پارکینسون، آلزایمر و سایر بیماری‌های مغز و اعصاب

مشکل بلع می‌تواند از دهان شروع شود و تا انتهای مری نیز ادامه داشته باشد. بنابراین برای آن که مشخص شود مشکل از کدام بخش دستگاه گوارش و اعصاب مرتبط با آن است، باید به متخصص مراجعه شود. پزشک می‌تواند با معاینه و انجام آزمایشات لازم تشخیص دهد که کدام بخش دچار ناتوانی است.

چه علائمی نشان از ابتلا به اختلال بلع و جویدن دارند؟

علائم مختلفی وجود دارد، که شاید نشان از مشکلات دیگری داشته باشند، اما وقتی در مورد مشکل بلع در بیماران آلزایمری صحبت می‌کنیم، تعدادی از آن‌ها در کنار یکدیگر دیده می‌شوند. این نشانه‌ها عبارتند از:

سرفه در حین غذا خوردن
عدم کنترل روی آب دهان و جاری شدن آن
ابتلا به بیماری ذات‌الریه
حس ماندن غذا در گلو و خفگی
گرفتگی در صدا
کم شدن ناگهانی و بی‌دلیل وزن

برای درمان اختلال بلع چه روش‌هایی وجود دارد؟

برای مشکل بلع در بیماران دمانس، درمان دارویی و تمرینی وجود دارد.

درمان دارویی ممکن است برای افرادی که مبتلا به بیماری‌های مغز و اعصاب مانند آلزایمر یا پارکینسون هستند، نتیجه‌بخش نباشد.
درمان‌های تمرینی به این صورت هستند که متخصص گفتار درمانی، سعی می‌کند به بیمار در تقویت ماهیچه‌های کمک کند، به این ترتیب عمل بلع راحت‌تر انجام خواهد شد.

برای افرادی که به درمان پاسخ نمی‌دهند، روش‌های جایگزینی وجود دارد، که سعی می‌کنند نیاز بیمار برای جویدن و بلع را به حداقل برسانند. بنابراین شابد استفاده از واژه «درمان» مناسب نباشد.

روش اول استفاده از رژیم غذایی مناسب این افراد است. مشکل بلع در بیماران آلزایمری به این صورت است که فرد فراموش می‌کند غذا را بجود یا ببلعد. بنابراین اگر از غذاهایی استفاده شود که نیازی به جویدن نداشته باشند، ممکن است از شدت مشکل کمی کم شود.
روش دوم استفاده از لوله‌های غذا است که از برخی طریق بینی و برخی دیگر مستقیماً از شکم وارد معده می‌شوند. تحمل این روش برای بیمار دشوار است، اما در شرایط بحرانی بهترین راه است.

پرستاری از مبتلایان به اختلال بلع

مشکل بلع در بیماران دمانس(Dementia)، مسئله‌ای بسیار جدی است. افراد مبتلا نمی‌توانند مواد مغذی کافی را دریافت کنند و ممکن است دچار خفگی شوند. همچنین اگر به سبب این مشکل غذا وارد ریه شود و بیمار به ذات‌الریه آسپیراسیون مبتلا شود، شرایط بسیار دشواری رخ خواهد داد. این نوع از ذات‌الریه یکی از دلایل شایع مرگ و میر سالمندان آلزایمری است که در مرحله نهایی بیماری به سر می‌برند.

با وجود چنین خطراتی، پرستارانی که با مشکل بلع در بیماران آلزایمری خود مواجه هستند، باید نکات زیر را به خوبی در نظر داشته باشند و رعایت کنند:

اطمینان حاصل کنید که غذا را به قطعات کوچک تقسیم کرده‌اید و آنقدر نرم است که فرد به راحتی بخورد.
برای سهولت خوردن غذا، آن را آسیاب یا مخلوط کنید.
از غذاهایی مانند پوره استفاده کنید.
از نی استفاده نکنید، زیرا ممکن است مشکلات بلع بیشتر شود. در عوض، از فرد بخواهید جرعه‌های کوچک را از یک فنجان بنوشد.
نوشیدنی‌ها را با دمای مختلف گرم، ولرم و سر به بیمار بدهید تا ببینید بلع کدام برای او راحت‌تر است.
لقمه‌ها را با فاصله زمانی مناسبی به بیمار بدهید. عجله مشکل را دو چندان می‌کند.
به فردی که خواب آلود است یا دراز کشیده است غذا ندهید. او باید در طول غذا و حداقل 20 دقیقه بعد از غذا در حالت ایستاده و نشسته باشد.
از عباراتی مانند «قورت بده» برای یادآوری عمل بلع استفاده کنید.
اگر بیمار دارویی مصرف می‌کند، آن را خرد کنید یا از شیوه‌هایی به غیر از بلعیدن یک جای آن استفاده کنید.

پرستارانی که با مشکل بلع در بیماران آلزایمری سر و کار دارند، زمان‌های سخت و خسته‌کننده‌ای را می‌گذارنند. برنامه‌ریزی برای وعده‌های غذایی از قبل و آماده‌سازی غذا می‌تواند این کار را برای پرستاران کمی آسان کند.

بی‌اشتهایی در بیماران آلزایمری

بی‌اشتهایی، یکی از علائمی است که در طول بیماری آلزایمر دیده می‌شود. در بیشتر موارد این اختلال پاسخ بیمار به شرایط است. بنابراین می‌توانیم دلایل زیر را به عنوان دلیل بی‌اشتهایی بیان کنیم:

کمبود فعالیت‌های فیزیکی

انسان‌ها نیاز به غذا پیدا می‌کنند، چراکه فعالیت‌های فیزیکی عضلات را وادار به استفاده از قند خون می‌کند و زمانی که میزان قند خون و انرژی بدن کم شود نیاز به غذا خوردن احساس می‌شود. بیماران مبتلا به آلزایمر به دلیل مشکلات حرکتی، حداقل‌ حرکت‌های فیزیکی روزانه را ندارند، به این ترتیب بی‌اشتها می‌شوند.

نبود غذای مورد علاقه

علاقه نداشتن به غذا یکی دیگر از دلایل بی‌اشتهایی است. از آنجایی که فرد مبتلا نمی‌تواند نیازهایش را بازگو کند، اعتراض خود را با نخوردن نشان می‌دهد. اگر در طولانی مدت این موضوع تکرار شود، بی‌اشتهایی ایجاد خواهد شد. بنابراین در برنامه غذایی، مواردی را قرار دهید که همیشه مورد علاقه بیمار بوده است.

دردهای طولانی مدت

دردهایی مانند دندان درد، از مواردی است که بسیار آزار دهنده است. بنابراین سعی کنید چکاپ دوره‌ای داشته باشید تا از مشکلات دهان و دندان بیمار مطلع شوید.

استفاده از داروی قوی

برخی داروها باعث بی‌اشتهایی می‌شوند. داروهای قوی بیماری آلزایمر معمولاً چنین اثراتی دارند. در این مواقع از پزشک کمک بگیرید.

مشکل بلع در بیماران آلزایمری، زمانی به اوج آسیب‌رسانی خود می‌رسد، که بیمار دچار بی‌اشتهایی نیز باشد.و به این ترتیب ویتامین‌ها و انرژی لازم در سطحی بسیار پایین قرار می‌گیرد. بی‌اشتهایی در بیماران آلزایمری در بسیاری از ساعات روز برای آن‌ها وجود دارد. کاری که پرستار باید انجام دهد، بررسی یک روز از زندگی بیمار است. به این ترتیب متوجه خواهد شد که در چه زمان‌هایی اشتهای بیشتری دارد و علاقه دارد که چیزی بخورد. در این زمان‌ها گرسنگی و اشتها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و عمل بلع راحت‌تر صورت می‌گیرد.

توصیه‌های پایانی در مواجهه با مشکل بلع در سالمندان

زمانی که مسئولیت نگهداری از فردی را پذیرفته‌اید که بیماری پیشرونده‌ای مانند آلزایمر دارد، در ابتدا باید اطلاعات خود را از این بیماری افزایش دهید و سپس نکات مهم در نگهداری از سالمندان آلزایمری را بیاموزید. در حین کسب این اطلاعات به بیماری‌ها و اختلالاتی بر خواهید خورد، که مشکلات جانبی آلزایمر هستند. مشکل بلع در بیماران آلزایمری، از این دسته است.

این اختلال می‌تواند شرایط بیماری را بسیار سخت‌تر از آنچه هست کند، بنابراین اگر تصور می‌کنید نمی‌توانید به خوبی یک متخصص از بیمار نگهداری کنید و ممکن است در شرایط بحرانی قادر به انجام اقدامات لازم نباشید، می‌توانید از کمک خدمات پرستاری ارسطو استفاده کنید و نگرانی‌های خود را به حداقل برسانید.