نکات مهم در خرید ویلچر و واکر
زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقههمه ما افرادي را ديده ايم که به دلايل مختلف مجبور به استفاده از ويلچر هستند. ويلچر سهم زيادي را در زندگي آن ها دارد چرا که رفت و آمدهايشان را مديون ويلچر هستند. در واقع ويلچر عضو بسيار مهمي از زندگي آنان به شمار مي آيد. به همين دليل مهندسان پزشک توجه خاصي به طراحي ويلچرهاي جديد دارند.
در بسياري از بيماران مبتلا به اختلال حرکتي داشتن ويلچر مناسب جزء اصل زندگي اين افراد است. با توجه به تنوع فراوان ويلچرها و وسايل جانبي آن در حال حاضر تجويز ويلچر در کلينيکهاي خاص (Seat clinic ) انجام مي شود. در کشور ما کارشناسان کاردرماني در اين زمينه اطلاعات لازم را در اختيار بيماران قرار مي دهند.
چرا تهیه ویلچر انتخاب هوشمندانه ایست؟
- به حد اکثر رساندن تحرک فرد بطور مستقل
- پيشگيري يا به حداقل رساندن بد فرمي ها ياآسيبهاي مختلف در اندامها مثل زخم بستر، خم شدن مفاصل، بد شکلي مفاصل
- به حداکثر رساندن عملکرد فرد
- بهبود تصور فرد از بدن خودش
- حداقل رساندن هزينه و مشکلات نگهداري ويلچر
نکات مهم در انتخاب ویلچر
بيشترين نوع ويلچر مورد استفاده، نوع خم شو(تاشو) است. ويلچرهائي که تا شونده نيستند محکمتر بوده و ديرتر خراب مي شوند اما جابجائي ويلچر مشکل است. ويلچرهاي تاشو قابل جابجا کردن مي باشند اما سنگين تر بوده، زودتر خراب مي شوند و حرکت دادن آنها انرژي بيشتري لازم دارد.
دستگيره
به حلقه اي که با آن ويلچر را به جلو مي رانيمhand rim يا دستگيره مي گوئيم. هر چه دستگيره بزرگتر باشد، جلو بردن ويلچر راحت تر است. دستها نيز بايد تحرک بيشتري داشته باشند، اگر دستگيره کوچک تر شود با حرکت کمتر دست، ويلچر به ميزان بيشتري جلو مي رود اما نيروي بيشتري لازم است و فشار بيشتري به دست وارد مي شود لذا دستگيره هاي کوچک در ويلچرهاي مسابقه استفاده مي شوند.
چرخ جلو
انواع مختلف چرخ جلو وجود دارد. چرخهاي کوچک که از جنس پلاستيک سفت است در جاهاي صاف مناسب مي باشند.
صندلی
صندلي از جنسهاي مختلفي مثل برزنت يا وينيل ساخته مي شود. نوع ساخته شده از وينيل گرم بوده و باعث تعريق مي شود. انواع داکرون ونايلون سبکتر بوده و باعث ايجاد تعريق کمتري مي شوند. زاويه نشيمنگاه صندلي نيز اهميت دارد. در حالت معمولي اين زاويه ??-? درجه است اما در ويلچرهاي ورزشي تا ?? درجه است. هرچه زاويه بيشتر باشد، پايداري فرد بر روي ويلچر بيشتر مي شود اما احتمال ايجاد زخم بستر نيز زيادتر مي شود.
بالشتک ها
در هر ويلچري بسته به مشکل بيمار بايد از بالشتک مناسب استفاده کرد. انواع آن شامل: ابر، ژل و کيسه هاي هوائي است که خود اين انواع نيز دسته هاي گوناگون دارد. بايد بالشتک طوري تنظيم شود که انحناي کمري که بصورت طبيعي وجود دارد حفظ شود.
پشتی
تنظيم پشتي بر اساس ميزان کنترل لازم و تحرک فرد انجام مي شود. هر چه پشتي بالاتر باشد، حمايت بيشتري از کمر وپشت به بيمار داده مي شود اما تحرک فرد کمتر مي شود. برخي از ويلچرها داراي قابليت خم شدن پشتي مي باشند.
ضد واژگوني
براي آنکه ويلچر از عقب واژگون نشود چرخهاي کوچکي به عقب ويلچر وصل مي شود.
محل قرارگیری
اهميت محل قرارگيري پا در حفظ تعادل، داشتن وضعيت مناسب و حفظ پا از آسيب و ضربه است. قرار گرفتن مچ پا باعث کاهش فشار بر ناحيه ران و باسن مي شود. بيشترين نوع مورد استفاده انواع متحرک است تا فرد بتواند در تحرک آزادي بيشتري داشته باشد. در صورتي که در خم شدن زانو مشکلي وجود داشته باشد از انواع خاص آن استفاده مي شود.
ویلچر موتوری
برخي از بيماران نيازمند ويلچر موتوري مي باشند. اين نوع ويلچر به دو نوع کلي تقسيم مي شوند يک نوع که موتور داخل ويلچر است و نوع ديگر که مي توان در صورت لزوم موتور را بر روي ويلچر سوار کرد يا آنرا جدا کرد.
اسکوتر
در افرادي که قدرت حرکتي کمي دارند مثل بيماراني که سائيدگي شديد مفصل دارند، بيماران قلبي يا حتي افراد مبتلا به ام اس از اسکوتر استفاده مي شود. اسکوتر بصورت سه چرخه موتوردار است و حتي قابل استفاده در منزل نيز مي باشد.
انواع چرخ ویلچر
اتصال محور رينگ توسط اسپوک يا مگ است. دو نوع عمده چرخها”اسپوک دار”و”مگMag ناميده مي شود. نوع مگ بخاطر ساخته شدن چرخ از منيزيم به اين نام ناميده شد ولي در حال حاضر اکثرا از لاستيک ساخته مي شوند. نوع مگ بسيار مقاوم است و نياز به نگهداري کمتري دارد اما سنگينتر از اسپوک است اما نوع اسپوک سبکتر است و اما نياز به تنظيم دارد.
تایر
سه نوع تاير وجود دارد: تيوب دار، بدون تيوب وتوپر.نوع تيوب دار سبک بود و براي اکثر مواقع انتخاب مناسبي است. نوع بدون تيوب سنگين تر است ولي براي مکانهاي صاف مثل داخل بيمارستان مفيد است اما در مکانهاي ناهموار استفاده از آن دشوار است اما پنچر نمي شود.
زاویه صندلی ویلچر
زاويه چرخها را کامبر camber مي گويند. هر چه زاويه بيشتر باشد(چرخها خم باشند) ويلچر پايدارتر است و امکان زمين خوردن کمتر است و جلو بردن ويلچر راحتر مي شوند اما تاير زودتر خراب مي شود بنابراين اکثرا در ويلچرهاي مسابقه اين زاويه را زيادتر مي کنند.
زاویه صندلی ویلچر یعنی همان شیب و زاویه بین نشیمن و پشتی ویلچر که تعیین می‌کند بدن فرد چطور روی صندلی قرار بگیرد. این زاویه مستقیماً روی راحتی، پیشگیری از زخم فشاری، تعادل، تنفس و حتی گردش خون تأثیر دارد. در حالت استاندارد، نشیمن ویلچر تقریباً ۰ تا ۵ درجه شیب دارد تا فرد خیلی به جلو یا عقب نلغزد و پشتی هم نسبت به نشیمن حدود ۹۰ تا ۹۵ درجه تنظیم می‌شود تا ستون فقرات در وضعیت طبیعی بماند. اگر بیمار بی‌تحرک‌تر باشد یا در معرض زخم فشاری باشد، گاهی شیب نشیمن را تا ۱۰ تا ۱۵ درجه زیاد می‌کنند تا فشار روی لگن و ران‌ها کمتر شود. انتخاب زاویه درست باید با توجه به قد، وزن، شرایط حرکتی و نیازهای درمانی هر فرد انجام شود و بهتر است پرستار یا کاردرمانگر این تنظیم را بررسی کند. در نهایت، آگاهی بیمار و خانواده درباره اهمیت زاویه صحیح صندلی ویلچر کمک می‌کند کیفیت زندگی و ایمنی فرد افزایش پیدا کند.
اندازه ويلچر
اندازه ويلچر بسيار مهم است و بايد توسط کارشناسان کاردرماني تنظيم شود. بعنوان مثال بزرگ بودن ويلچر مي تواند باعث خم شدن ستون فقرات (اسکوليوز) يا تشديد آن گردد.
محل قرارگيري ساعد
هدف از گذاشتن آن حفظ تعادل و پايداري فرد است. همچنين فردي که دچار ضايعه نخاعي است بايد هر ?? دقيقه بمدت ?? ثانيه خودش را بلند کند تا از ايجاد زخم بستر پيشگيري بعمل آيد. داشتن دسته باعث کاهش فشار به مهره هاي کمري شده و اگر فردي کمر درد دارد حتما بايد از ويلچر دسته دار استفاده کند.
ترمز يکي از مهمترين بخشهاي ويلچر است که مرتبا بايد کنترل شود. در غير اين صورت مي تواند باعث ايجاد خطرات مختلفي براي بيمار شود. انواع مختلف ترمز وجود دارد، برخي با فشاردادن قفل مي شوند و برخي با کشيدن. برخي از آنها در درجات مختلف تنظيم مي گردد. در افرادي که دستها قدرت کمتري دارند مي توان از ترمز با دسته بلند استفاده کرد. وسيله اي بنام کمک ترمز نيز وجود دارد که اجازه حرکت يکطرفه به ويلچر مي دهد و مي تواند به بالا رفتن از شيب کمک کند.
زاویه صندلی ویلچر در حالت معمولی در چه درجه ای تنظیم شود؟
زاویه صندلی ویلچر در حالت معمولی نقش مهمی در راحتی، پیشگیری از زخم فشاری و سلامت وضعیت بدنی فرد دارد. در حالت استاندارد، زاویه نشیمن نسبت به سطح افق بین ۰ تا ۵ درجه و زاویه پشتی نسبت به نشیمن ۹۰ تا ۹۵ درجه توصیه می‌شود. این تنظیم به فرد اجازه می‌دهد ستون فقرات در وضعیت طبیعی بماند و فشار یکنواخت‌تری روی لگن و ران‌ها توزیع شود. در این حالت، فرد تعادل بهتری داشته و خطر سر خوردن به جلو یا افتادن کاهش می‌یابد. پرستار یا مراقب باید به‌طور دوره‌ای این زاویه‌ها را بررسی و متناسب با وضعیت جسمی، قد، وزن و نوع معلولیت فرد تنظیم کند. در افرادی که تحرک کمی دارند یا در معرض زخم فشاری هستند، افزایش مختصر زاویه (مثلاً ۱۰ تا ۱۵ درجه) می‌تواند به کاهش فشار کمک کند. انتخاب زاویه مناسب همچنین بر تنفس و گردش خون تأثیر مثبت دارد. در نهایت، مستندسازی و آموزش به بیمار و خانواده درباره اهمیت تنظیم درست زاویه صندلی ویلچر بخش مهمی از مراقبت است.
