نگهداری از سالمندان آلزایمری
زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقهبیماری آلزایمر از آن دسته بیماری‌هایی است که اطرافیان و خانواده فرد مبتلا بیش از خود او می‌رنجاند. طبیعی است دیدن این که یکی از عزیزان ما نتواند مانند سابق، ما را به یاد آورد، یا نتواند به سبب این بیماری واکنش درستی به محیط نشان دهد، موجب رنجش است. اما آنچه بسیار اهمیت دارد، این است که افراد خانواده باید در کمترین زمان بر عوارض روحی چنین رویدادی مسلط شوند و به دنبال چاره‌ای برای هرچه آسان‌تر کردن این شرایط باشند. اولویت اول، یافتن راهکارهای مناسب برای نگهداری از بیمار در حین پیشرفت بیماری است.
در این مقاله قصد داریم درمورد نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری، مهمترین نکات موجود را معرفی کنیم.
شناخت بیماری آلزایمر
مهمترین قدم برای شناخت راه‌های مراقبت پرستاری در آلزایمر، این است که افراد در وهله اول بدانند آلزایمر چه روندی دارد. برای مثال وقتی یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیماری ساده‌ای مانند سرماخوردگی می‌شود، به این دلیل که بارها با این بیماری برخورد داشته‌ایم، به خوبی می‌دانیم که تهیه غذاهای ساده و نوشیدنی‌های گرم در کنار استراحت کافی و مصرف به موقع داروها، موجب بهبود می‌شود. اما از آنجایی که آلزایمر بیماری معمولی نیست و درمانی قطعی برای آن وجود ندارد، مواجهه با آن و مدیریت عواطف و احساسات در حین آن دشوار است. آنچه مسلم است آگاهی از نحوه مراقبت از بیماران آلزایمری، باید در فردی که این مسئولیت را برعهده می‌گیرد به خوبی شکل گیرد، پرستار سالمند در منزل بهترین انتخاب برای واگذاری این مسئولیت بزرگ است.
آلزایمر چیست؟
بیماری آلزایمر، شایع‌ترین علت زوال عقل است. در علم پزشکی این کلمه اصطلاحی است، که به صورت عمومی به از دست دادن حافظه و توانایی شناختی گفته می‌شود. 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل را بیماری آلزایمر تشکیل می‌دهد. این بیماری علائمی در فرد مبتلا ایجاد می‌کند، که موجب بروز تداخل‌های بسیاری با روال عادی زندگی روزمره خواهد شد.
به طور کلی آلزایمر بخشی عادی از فرآیند افزایش سن نیست، اما بزرگترین عامل دخیل در بروز آن بالا رفتن سن شناخته شده است. بیشترین بیماران آلزایمری در سنین بالای 65 سال هستند. اگر این بیماری در بین افراد جوان‌تر دیده شود، به آن «آلزایمر زودرس» گفته می‌شود. متأسفانه این بیماری در طی زمان بدتر می‌شود، به همین دلیل آن را در دسته بیماری‌های پیشرونده قرار می‌دهند. در مراحل اولیه، از دست دادن حافظه خفیف است. اما در مراحل پایانی آلزایمر، افراد توانایی ادامه گفتگو و پاسخ به محیط خود را از دست می‌دهند. بر اساس آمار، طول عمر بیماران آلزایمری از زمان بروز بیماری 4 تا 8 سال است، با این حال در مواردی تا 20 سال ادامه زندگی نیز دیده شده است.
مراحل بیماری آلزایمر
به طور کلی، بیماری آلزایمر به سه مرحله‌ی خفیف، متوسط و شدید تقسیم می‌شود. تشخیص این مراحل برای افراد غیرمتخصص عموماً غیرممکن است، چرا که در بین این مراحل همپوشانی دیده می‌شود. اما آنچه اهمیت دارد، این است که علائمی که در هر یک از این مراحل مشاهده می‌شود، ارتباز مستقیم با نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری دارد. آنچه که باید کسانیکه سالمند در منزل دارند بدانند
- 1. مرحله اولیه آلزایمر(خفیف)
در این مرحله از بیماری، فرد هنوز مستقل است و می‌تواند به فعالیت‌های عادی و شغل خود بپردازد. با این وجود، می‌تواند احساس کند که مشکلی در حافظه‌اش ایجاد شده است. برای مثال کلمات پرکاربرد یا محل قرار گیری اشیاء را از یاد می‌برد. علائم ممکن است در این مرحله به طور گسترده‌ای ظاهر نشوند، اما خانواده و دوستان نزدیک ممکن است متوجه شوند و پزشک با استفاده از ابزارهای تشخیصی خاص بتواند علائم را تشخیص دهد.
مشکلات معمول در مرحله خفیف:
- ناتوانی در ارائه کلمه یا نام مناسب
- ناتوانی در یادآوری اسامی در هنگام آشنایی با افراد جدید
- اختلال در رفتارهای اجتماعی و محیط کار
- فراموش کردن مطالبی که به تازگی خوانده شده است
- گم کردن یا جا به جا کردن اشیاء
- اختلال در برنامه‌ریزی و ساماندهی فعالیت‌ها
- 2. مرحله میانی آلزایمر (متوسط)
مرحله میانی این بیماری، طولانی‌ترین دوران را دارد. در این مرحله مراقبت پرستاری در آلزایمر، بسیار مهم و لازم است و بیش از پیش نیاز به آن احساس می‌شود. در مرحله میانی آلزایمر، علائم زوال عقل بیشتر مشخص می‌شود. فرد ممکن است کلمات را اشتباه گرفته، ناامید یا عصبانی شود و به شیوه‌های غیر منتظره‌ای، مانند امتناع از حمام کردن عمل کند. در این مرحله فرد مبتلا هنوز می‌تواند برخی از فعالیت‌های سابق خود را انجام دهد، آنچه مهم است تشخیص درست فعالیت‌های مناسب و ساده‌سازی شرایط انجام آنها است. بنابراین نباید سالمند مبتلا به آلزایمر را به کلی از انجام هر کاری منع کنید، بلکه باید استقلال او را به رسمیت بشناسید و کمک کنید تا فضایی ایمن برای انجام کارهایی که هنوز در آنها توانایی دارد داشته باشد.
علائم این مرحله در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است موارد زیر مشاهده شود:
- فراموش کردن رویدادها و خاطرات شخصی
- احساس بدخلقی یا گوشه گیری، به ویژه در شرایط چالش برانگیز اجتماعی یا روانی
- ناتوانی در به خاطر آوردن اطلاعات مربوط به خود مانند آدرس یا شماره تلفن و دبیرستان یا دانشگاه مورد تحصیل
- تجربه سردرگمی درمورد اینکه کجا هستند یا چه روزی است
- ناتوانی در کنترل مثانه و روده
- تغییر در الگوی خواب، مانند خواب زیاد در طول روز و بی‌قراری در شب
- 3. مرحله نهایی آلزایمر(شدید)
در مرحله پایانی بیماری علائم زوال عقل شدید است. افراد توانایی پاسخ به محیط خود، ادامه گفتگو و در نهایت کنترل حرکت را از دست می‌دهند. آنها ممکن است هنوز کلمات یا عباراتی را بیان کنند، اما انتقال درد دشوار می‌شود. با بدتر شدن حافظه و مهارت‌های شناختی، تغییرات شخصیتی مهمی رخ می‌دهد و افراد به مراقبت گسترده‌ای نیاز خواهند داشت.
در این مرحله مبتلایان ممکن است:
- به پرستاری شبانه روزی نیاز پیدا کنند
- آگاهی از تجربیات اخیر و همچنین محیط اطراف خود را از دست بدهند
- تغییرات در توانایی‌های بدنی، از جمله راه رفتن، نشستن و در نهایت بلع را تجربه کنند
- در برابر عفونت‌ها، به ویژه ذات‌الریه آسیب‌پذیر شوند
چگونه از سالمند مبتلا به آلزایمر نگهداری کنیم؟
با وجود تمام سختی‌هایی که در طول این بیماری برای فرد مبتلا و اطرافیان او رخ می‌دهد، هنوز هم روش‌هایی وجود دارد که با بهره‌گیری از آنها می‌توان به شرایط کمک کرد. بنابراین در خصوص معرفی نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری، می‌توانیم روش‌های زیر را مطرح کنیم.
- کسب اطلاعات درمورد بیماری
تا به این جا در این مقالهُ به همین موضوع پرداختیم، که بسیار روشنگر و مهم نیز هست. این که بدانیم با چه مشکلی روبرو هستیم، به ما کمک می‌کند تا راهکارهای بهتر و مؤثرتری به کار بگیریم. فراموش نکنید که کمک گرفتن از پزشک، بخشی از کسب اطلاعات درمورد بیماری آلزایمر است. تجویز دارو و آگاه کردن شما از عملکرد آنها و رفتاری که باید با این بیماران داشته باشید، از وظایف پزشک است.
- به ایجاد نظم دقت کنید
افرادی که نگهداری از سالمند آلزایمری را تجربه کرده‌اند، همگی بر این اصل اتفاق نظر دارند، که رعایت نظم در چیدمان محل زندگی با آرامش بیمار ارتباط دارد. مبتلایان به آلزایمر، ممکن است در شلوغی و بی‌نظمی آرامش خود را از دست بدهند و اگر در مراحل پیشرفته بیماری باشند، توانایی ابراز ناراحتی خود را ندارند. بنابراین سعی کنید همیشه محیطی آرامش‌بخش برای آنها ایجاد کنید.
- ایجاد شرایط بروز احساسات در بیمار
تصور نکنید فراموش کردن افراد، وقایع و قدرت تکلم یا انجام کارهای شخصی، پایان کار است. بخش مهمی از مراقبت پرستاری در آلزایمر به این مسئله تکیه دارد، که احساسات هنوز هم وجود دارند. بنابراین در نگهداری از بیماران آلزایمری، زمان‌هایی در روز را به پخش کردن موسیقی، نمایش فیلم، گرفتن دست بیمار و نوازش او بپردازید. از آنجایی که بیمار قادر به صحبت نیست، ممکن است واکنش‌هایی مانند گریه و خنده از او ببینید که نشانه‌های خوبی هستند.
- نظافت به موقع بیمار
بیماران آلزایمری که اختیار خود را از دست داده‌اند و یا در مراحلی هستند که نمی‌توانند نظافت شخصی خود را به تنهایی رعایت کنند، باید به موقع و در فواصل زمانی نزدیک به هم استحمام شوند. وجود هرگونه آلودگی در بدن ممکن است به عفونت‌های گسترده‌ای تبدیل شود. فراموش نکنید که در مراحل پیشرفته، بیمار قادر به اعلام درد و ناراحتی خود نیست، بنابراین با نظافت به موقع می‌توانید عوامل ایجاد عفونت‌های احتمالی را نیز بیابید و از پیشرفت آن جلوگیری کنید.
- توجه به سوابق بیماری‌های پیشین
همه ما در طول زندگی خود بیماری‌های مختلفی را تجربه می‌کنیم، که نگهداری از سوابق آنها بسیار مهم است. برخی از این بیماری‌ها مانند سنگ کلیه، مشکلات قلبی و عروقی و هر نوع بیماری زمینه‌ای دیگر هستند. بنابراین در اصول و نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری، این نکته را فراموش نکنید، که انجام آزمایشات دوره‌ای و مراجعه به پزشک خانوادگی بسیار مهم است.
- توجه به رژیم غذایی
رژیم غذایی سالم، داشتن تعداد کافی وعده غذایی و دادن آب و نوشیدنی کافی به بیمار آلزایمری بسیار مهم است. می‌توانیم بگوییم که رژیم غذایی از مهمترین نکات در نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری است. این افراد ممکن است نتوانند ابراز تشنگی و گرسنگی کنند، بنابراین در پرستاری از سالمند آلزایمری باید برنامه‌ی دقیقی درمورد غذا و نوشیدنی داشته باشید. رساندن مواد مغذی و ویتامین‌های ضروری به کمک غذا و مکمل‌های غذایی زیر نظر پزشک به کاهش روند رشد و پیشرفت بیماری کمک می‌کند. به این ترتیب که اگرچه علائمی مانند عدم تکلم ادامه‌دار خواهند بود، اما ممکن است ناتوانی‌های حرکتی کمی کندتر پیش بروند. بنابراین ممکن است بتوانید با رعایت این امر، طول عمر بیماران آلزایمری را بیشتر کنید.
- تسلط به خود و کمک گرفتن از پرستاران متخصص
دیدن این که یکی از عزیزان ما به بیماری سختی مانند آلزایمر مبتلا باشد، بسیار دشوار است. گاهی فشارهای روحی باعث می‌شود نه تنها نتوانیم کیفیت مناسبی برای زندگی سالمند مبتلا ایجاد کنیم، بلکه ممکن است، کیفیت زندگی خود را نیز از دست بدهیم. بنابراین خوب است بتوانیم از خدمات پرستاری و متخصصانی که به عنوان پرستار سالمند فعالیت می‌کنند کمک بگیریم. این کار به منزله بی‌عاطفگی نیست. فراموش نکنید که گاهی ممکن است به دستی از پس نگهداری از سالمند برنیایید و به دلیل عدم آگاهی از نحوه برخورد با او باعث ایجاد مشکلات بیشتر شوید. برای مثال ممکن است شما به عنوان یکی از اعضای خانواده که قصد نگهداری از سالمند آلزایمری را دارید، نتوانید به خوبی او را استحمام کنید و در هنگام جا به جایی او باعث ایجاد آسیب یا کوفتگی در بدن بیمار شوید.
کلام آخر در نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری
آلزایمر به خودی خود، بیماری سخت و طاقت‌فرسایی است. عدم توجه به نکات مهم در نگهداری از این بیماران و بی‌اطلاعی از نحوه مراقبت از بیمار آلزایمری، این شرایط را سخت‌تر نیز می‌کند. بنابراین به شما توصیه می‌کنیم که این مقاله را با دقت مطالعه کنید و با کمک گرفتن از پزشکان و تیم خدمات پرستاری ارسطو، چالش‌های پیش رو را به حداقل برسانید. آرزوی ما برای شما سلامتی و تندرستی عزیزانتان است، اما گاهی چنین مشکلاتی رخ می‌دهند، که باید در برابر آنها از خود اراده نشان دهیم.
