نحوه جابجایی بیمار که توان حرکتی ندارد

زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه

جابجایی بیمارانی که توان حرکتی ندارند، در نگاه اول ممکن است صرفاً یک وظیفه فیزیکی به نظر برسد؛ اما در واقع یکی از حساس‌ترین و تخصصی‌ترین ابعاد مراقبت در منزل است. این وظیفه حیاتی، نیازمند دقت بالا، دانش پروتکل‌های ایمنی، و مهم‌تر از همه، همدلی است تا کرامت و راحتی فرد بیمار حفظ شود. یک حرکت نادرست نه تنها می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و بعضاً غیرقابل برگشت به بیمار (مانند زخم بستر یا آسیب‌های عصبی) شود، بلکه سلامت جسمی مراقب (خانواده یا پرستار) را نیز به طور جدی به خطر می‌اندازد. هدف از این راهنمای جامع، ارائه دستورالعمل‌های کاملاً عملی و مبتنی بر شواهد علمی برای تضمین یک انتقال ایمن، راحت و بدون فشار است.

شرایط جسمی بیماری که ناتوانی حرکتی دارد

اولین نکته پیش از ورود به بحث نحوه جابجایی بیمار در تخت، این است که به خوبی از شرایط این افراد آگاه باشیم و نیازهای ان‌ها را بشناسیم. ما به عنوان افرادی که در سلامت کامل به سر می‌بریم و از نظر جسمی وابستگی نداریم، ممکن است برخی نیازها را پیش پا افتاده تلقی کنیم. برای مثال ما به راحتی می‌توانیم از جای خود بلند شویم و نیازهای شخصی و کارهای خصوصی خود را انجام دهیم، در هر زمان که بخواهیم توانایی داریم در جای خود بغلتیم و قادر به تصور شرایطی نیستیم که برای چنین کارهایی نیاز به کمک شخص دیگری داشته باشیم.

بیماران و افرادی که مشکلات حرکتی دارند، برای اغلب فعالیت‌ها به پرستار، مراقب یا اعضای خانواده خود وابسته هستند. بنابراین کافی است با کمی مطالعه نیازهای آن‌ها را شناسایی کرده و مهارت‌هایی کسب کنیم که به رفاه حال آن‌ها کمک کند. در بین بیماران ناتوان جسمی، سالمندانی که چنین شرایطی دارند، حساس‌تر هستند، چرا که در سن بالا یک حرکت اشتباه می‌تواند موجب آسیب یا شکستگی‌های جدی شود. بنابراین کمک گرفتن از پرستار سالمند در منزل، می‌تواند در دستور کار قرار بگیرد.

اصول جابجایی بیمار

هنگام انتقال بیمار، مهم است که از کشیدن و چرخاندن پشت خود اکیداً خودداری کنید. چرخش تنه همراه با بلند کردن بار سنگین، عامل اصلی آسیب‌های ستون فقرات است؛ در عوض، باید با تمام بدن و پاها بچرخید. باید از پاها برای بلند کردن استفاده کنید، نه کمر. بدن باید در یک خط مستقیم نگه داشته شود؛ پشت راست باشد و زانوها خم شوند تا عضلات پا و ران فعال شوند. برای ایجاد یک پایه حمایتی قوی و حفظ تعادل، پاها باید به اندازه عرض شانه باز شوند. اصل مهم دیگر، حفظ نزدیکی بیمار به بدن مراقب است؛ اشیای سنگین یا بیمار را باید تا حد امکان نزدیک به مرکز ثقل بدن خود نگه دارید تا اهرم کوتاه‌تر شده و فشار کمتری به کمر وارد شود.

جابجایی بیماران با روش‌های غلط و غیراستاندارد، یکی از علل شایع آسیب‌هایی است که پرستاران و مراقبان بیماران با آن مواجه هستند. بنابراین زمانی که مقاله‌ای با عنوان نحوه جابجایی بیمار در تخت، انتقال بیمار از تخت به ویلچر یا دیگر عنوان‌های اینچنینی می‌بینید، تصور نکنید که تنها سلامت بیمار در آن مد نظر قرار گرفته است.

به منظور انجام یک انتقال ایمن، خوب است به موارد زیر توجه کنید:

• نحوه صحیح انتقال بیماران

هنگام انتقال شخص، محافظت از کمر بسیار مهم است. در حین انتقال، پشت خود را کش ندهید یا کمر خود را نپیچانید. بدن خود را در یک خط مستقیم، با پشت راست و زانوهای خم شده نگه دارید. پاها را کمی بیشتر از عرض شانه نگه دارید. سر، تنه و پاهای فرد را در حین انتقال در یک خط قرار دهید و قبل از جابجایی فرد نزدیک او بایستید.

در زمان هایی که جا به جایی بیمار موقتی نیست و قصد جابجایی بیمار فلج به صورت دائمی را دارید، بهتر است که فرمی استاندارد را انتخاب نمایید که عم به خودتان آسیب نرسد و هم بیمار شما اذیت نشود.

• انتقال ایمن بیمار

با پاها بلند شوید نه با پشت. دست‌های شخص قبل از حرکت باید از روی سینه او عبور داده شود. این کار به شما کمک می‌کند و مانع از گیر افتادن بازوی فرد در زیر او می‌شود. اجازه ندهید فرد دست هایش را دور گردن یا پشت شما بپیچد. این کار می‌تواند به کمر یا گردن شما آسیب برساند. دقت کنید که شخص را از بازوها نکشید. انتقال بیمار از تخت به ویلچر کار راحتی نیست، اما اگر با کشیدن او بخواهید کار را راحت‌تر کنید، مشکلات بعدی به دنبال خواهد داشت.

• در صورت نیاز کمک بخواهید

از فرد بخواهید تا آنجا که ممکن است کمک کند. این به شما اجازه می‌دهد تا وزن بیش از حد فرد را تحمل نکنید. اگر می‌توانید از فرد بخواهید تا لبه تخت حرکت کند. در صورت نیاز از شخص دیگری بخواهید به شما در جابجایی فرد کمک کند. شما و کمکتان می‌توانید با صدای بلند تا 3 بشمارید تا تلاش‌ها را برای کمک به شخص در ایستادن یا حرکت هماهنگ کنید.

• فرد را به آرامی و بدون حرکات ناگهانی حرکت دهید

تغییرات سریع موقعیت می‌تواند باعث افتادن، جراحت یا درد شود. اگر حرکتی خیلی سریع یا شدید باشد ممکن است حتی به پوست بیمار آسیب بزند. بنابراین جابجایی بیمار، به ویژه نحوه انتقال بیمار از تخت به برانکارد، باید با در نظر گیری این موضوع به آرامی انجام شود. چرا که در چنین انتقالی وزن بیمار بیشتر خود را نشان می‌دهد.

• استفاده از تجهیزات مناسب

انتقال بیمار از تخت به ویلچر یا برانکارد، گاهی بسیار دشوار می‌شود، به علاوه که ممکن است فرد برای یافتن بهبود، نیاز به حرکت داشته باشد و این برای پرستار سخت است که مدام و در طول فعالیت‌های درمانی وزن او را تحمل کند. در این شرایط می‌توانید از تجهیزاتی استفاده کنید، که به همین منظور تولید می‌شوند.

جابجایی بیمار در تخت

برای استحمام، غذا دادن، انجام برخی حرکات کششی و جلوگیری از ابتلای بیماران ناتوان جسمی به زخم بستر، این افراد باید چندین بار در روز در جای خود حرکت کنند. اصول جابجایی بیمار برای انجام هر نوع انتقال، مشابه مواردی است که در بالا نیز توضیح دادیم، با این حال اگر بخواهیم در مورد نحوه جابجایی بیمار در بستر بدون پایین آوردن او صحبت کنیم، می‌توانیم نکات زیر را به موارد قبلی بی‌افزاییم.

• زیر سر و پشت بیمار را به کمک بالش بالا ببرید تا به حالت نیمه نشسته درآید.
• دست خود را پشت بیمار قرار دهید و محکم بایستید، سپس به آرامی و بدون فشار اضافه او را به سمتی که لازم است بچرخانید.
• میزان استقلال و کمکی که بیمار می‌تواند به شما کند را در نظر بگیرید. به این ترتیب ممکن است کار برای شما راحت‌تر شود.
• اگر تخت قابلیت کنترل دارد، از آن برای رساندن ارتفاع تا شانه‌های خود کمک بگیرید.

تغییر وضعیت بیمار در تخت برای جلوگیری از زخم بستر

زخم بستر (زخم فشاری)، ناشی از فشار طولانی‌مدت بر نواحی استخوانی و گردش خون ضعیف است. پیشگیری از آن، بخش مهمی از مراقبت است. بیماران بستری باید حداقل هر دو ساعت یکبار تغییر وضعیت داده شوند تا از زخم‌های فشاری جلوگیری شود. این زمان‌بندی باید در یک برنامه منظم ثبت شده و به دقت رعایت شود. برای نوزادان و کودکان، می‌توان تغییر وضعیت را هر چهار ساعت انجام داد. در طول تغییر وضعیت، باید از وسایل حمایتی مانند بالش، رول‌های محافظ، یا پتو استفاده کرد. این ابزارها کمک می‌کنند تا فشار به طور یکنواخت توزیع شده و نواحی استخوانی مانند پاشنه‌ها، دنبالچه، و شانه‌ها از تماس مستقیم با سطح تخت دور بمانند. عدم رعایت این اصول منجر به آسیب پوستی ظریف (Shearing) و در نهایت زخم‌های عمیق‌تر می‌شود. هدف از تغییر وضعیت، صرفاً جابجایی نیست، بلکه قرار دادن بیمار در وضعیتی است که مزایای درمانی خاصی را به دنبال داشته باشد.

وضعیت	توضیح مختصر	هدف اصلی و کاربرد
خوابیده به پشت (Supine Position)	بیمار صاف به پشت دراز می‌کشد.	استراحت و خواب؛ باید از افتادگی مچ پا جلوگیری شود.
نیمه‌نشسته (Semi-Fowler)	سر تخت در زاویه ۳۰ درجه.	بهبود وضعیت تنفسی و گردش خون؛ مناسب برای بیماران قلبی.
فاولر (Fowler’s Position)	سر تخت در زاویه ۴۵ تا ۶۰ درجه.	راحتی بیشتر هنگام غذا خوردن یا تماشای تلویزیون؛ کمک به تنفس بهتر.
به پهلو (Lateral Position)	بیمار به پهلو دراز کشیده و پای بالایی روی پای پایینی قرار می‌گیرد.	کاهش فشار مستقیم بر دنبالچه و کمر؛ کاهش خطر زخم بستر.
ارتوپنیک (Orthopneic Position)	بیمار کنار تخت نشسته و سرش را روی میز با بالش‌ها قرار می‌دهد.	استفاده برای بیماران دارای مشکلات تنفسی شدید.

نحوه استفاده از ملحفه کششی در جابجایی بیمار در تخت

ملحفه کششی (که گاهی با نام پتوی حمل یا کری شیت نیز شناخته می‌شود )، ابزاری ضروری برای جابجایی بیمار در بستر است. این ملحفه به ما کمک می‌کند تا بیمار را به آرامی «هل دهیم یا بکشیم»، در حالی که اصطکاک (Friction) بین پوست بیمار و ملحفه اصلی تخت به حداقل می‌رسد. جابجایی بدون این ملحفه باعث کشیدگی پوست می‌شود که اولین گام به سوی زخم بستر است. برای حرکت بیمار به سمت بالای تخت یا چرخاندن او، حداقل دو نفر مورد نیاز است. ملحفه کششی باید از زیر بدن بیمار (تقریباً از شانه تا باسن) قرار گیرد. برای شروع حرکت، باید ملحفه را به سمت بیمار لوله کرده و هر دو مراقب آن را با کف دست رو به بالا بگیرند تا چسبندگی قوی برای حرکت فراهم شود. نکته حیاتی در اجرای این حرکت، جابجایی بیمار به آرامی و با یک حرکت کشویی (Slide) هماهنگ است، نه بلند کردن (Lift). این تکنیک کشویی از اصطکاک جلوگیری می‌کند و سلامت پوست بیمار را تضمین می‌نماید.

مراحل انتقال بیمار از تخت به ویلچر

فرآیند انتقال بیمار از تخت به ویلچر باید با دقت بسیار بالایی انجام شود. برای بیمارانی که توانایی ایستادن یا تحمل وزن خود را ندارند، تاکید بر استفاده از ابزار مکانیکی (بالابر) است.

مراحل آماده‌سازی: ویلچر باید نزدیک تخت، ترجیحاً در سمت قوی‌تر بدن بیمار  و در زاویه ۴۵ درجه قرار گیرد. حتماً ترمزهای ویلچر و تخت را قفل کنید و زیرپایی‌های ویلچر را بردارید تا مانعی در مسیر حرکت ایجاد نشود. ارتفاع تخت را طوری تنظیم کنید که کف پاهای بیمار به راحتی روی زمین قرار گیرد.

مرحله کلیدی (Dangling): به بیمار کمک کنید تا در لبه تخت بنشیند (وضعیت آویزان کردن پاها یا Dangling). اگر بیمار برای مدت طولانی درازکش بوده است، حتماً مدتی (۳ تا ۵ دقیقه) در این حالت بماند تا بدن به وضعیت نشسته عادت کند و دچار سرگیجه ناشی از افت فشار خون وضعیتی نشود. این مرحله برای جلوگیری از سقوط در حین انتقال ضروری است.

انتقال کمکی (در صورت توانایی جزئی بیمار): اگر بیمار می‌تواند تا حدی کمک کند، مراقب باید زانوهای خود را جلوی زانوهای بیمار قرار دهد و دست‌هایش را دور کمر یا کمربند جابجایی بیمار قفل کند. با شمارش هماهنگ، با استفاده از نیروی پاها بلند شوید. سپس بیمار را به آرامی به سمت ویلچر چرخانده و روی آن بنشانید.

انتقال بیمار کاملاً ناتوان: در صورت ناتوانی کامل بیمار یا وزن سنگین، تلاش برای بلند کردن دستی می‌تواند منجر به آسیب شود. در این موارد، استفاده از تخته انتقال (Slide Board) برای جابجایی کشویی بین دو سطح، یا در حالت ایده‌آل، استفاده از بالابر مکانیکی (Patient Lift) توصیه می‌شود.

روش انتقال بیمار از تخت به برانکارد

انتقال از تخت به برانکارد معمولاً در مراکز درمانی و اغلب در شرایط حاد و اورژانسی انجام می‌شود. این فرآیند باید هماهنگ و توسط تیم مراقبتی انجام گیرد. ابتدا، اطمینان حاصل کنید که تخت و برانکارد در ارتفاع مناسب و یکسان قرار دارند و ترمزهای هر دو قفل هستند. فاصله بین دو سطح باید حداقل باشد (۵ تا ۱۰ سانتی‌متر). این انتقال معمولاً به ۲ تا ۴ نفر مراقب نیاز دارد تا نیروی لازم برای جابجایی ایمن تأمین شود. برای کاهش اصطکاک و انتقال روان‌تر، استفاده از تخته لغزنده یا ملحفه انتقالی الزامی است. مراقبین باید در طرفین تخت قرار گرفته و با شمارش هماهنگ (مثلاً یک، دو، سه) بیمار را به صورت کشویی از تخت به برانکارد منتقل کنند تا کوچکترین آسیبی به ستون فقرات یا پوست بیمار وارد نشود.

شرایط راحتی بیمار را فراهم کنید

در کنار تمام اصولی که برای جابجایی بیمار به کار می‌گیرید، توجه داشته باشید که نیازهای دیگری مانند ایجاد شرایط روحی مناسب برای این افراد وجود دارد. بنابراین با قرار دادن تخت در کنار پنجره یا نزدیک به محل اجتماع سایر افراد خانواده، این حس را در بیمار ایجاد کنید، که ناتوانی او مانع بودن در جمع نیست. همچنین اگر به ناچار نیاز به نگهداری در مراکز مراقبتی داشتند، خوب است از رفتار مناسب پرستاران مطمئن شوید. به این ترتیب اگر آسیب دائمی نباشد، سرعت درمان آن افزایش خواهد یافت.

اهمیت رعایت نحوه صحیح انتقال بیماران و جلوگیری از آسیب

انتقال صحیح بیمار یک اقدام پیشگیرانه محسوب می‌شود. هدف اصلی از تغییر وضعیت بیمار، تأمین راحتی و ایمنی او، جلوگیری از آسیب به سیستم‌های عصبی و اسکلتی، و تضمین گردش خون صحیح در تمام نقاط بدن است. اگر جابجایی به درستی انجام نشود، عوارض ناخواسته‌ای نظیر زخم بستر (زخم فشاری)، افتادگی پا، یا انقباض و سفتی مفاصل رخ می‌دهد که مدیریت آن‌ها بسیار دشوار است. یک نگاه دقیق‌تر به این فرآیند نشان می‌دهد که جابجایی نادرست یک ریسک دوگانه ایجاد می‌کند: صدمات جدی به بیمار و آسیب‌های شدید و مزمن به خود مراقب (مانند دیسک کمر). تحقیقات نشان می‌دهند که اصلی‌ترین عامل آسیب‌های شغلی در پرسنل مراقبت‌های بهداشتی، بلند کردن دستی و مکرر بیماران است. اجرای برنامه‌های ایمن رسیدگی به بیمار (SPH)، که تمرکز آن‌ها بر استفاده از تجهیزات کمکی است، می‌تواند خطر آسیب‌های ناشی از بلند کردن دستی را برای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی تا ۹۵ درصد کاهش دهد. این کاهش آسیب برای مراقبان خانگی حیاتی است؛ زیرا آسیب دیدن مراقب به معنای فروپاشی سیستم مراقبت در منزل و تحمیل هزینه‌ها و بار روانی سنگین به بیمار و خانواده است. بنابراین، استفاده از تکنیک‌های ایمن، از جمله حرکت کشویی (Slide) به جای بلند کردن (Lift)، نه تنها از آسیب‌های پوستی بیمار جلوگیری می‌کند، بلکه به پایداری طولانی‌مدت برنامه مراقبتی کمک شایانی می‌نماید.

تجهیزات و وسیله کمکی برای بلند شدن بیمار از روی تخت

استفاده از تجهیزات کمکی در مراقبت مدرن، نشان‌دهنده یک برنامه ایمن رسیدگی به بیمار است و ریسک آسیب‌های اسکلتی-عضلانی را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد.

بالابر بیمار

بالابر (که می‌تواند مکانیکی یا برقی باشد) ایمن‌ترین و مؤثرترین وسیله کمکی برای جابجایی بیمار فلج یا بیمارانی است که توانایی تحمل وزن خود را ندارند و یا وزن بالایی دارند. این دستگاه با استفاده از آویزهای پارچه‌ای مخصوص، بیمار را بدون فشار بر کمر مراقب و به آرامی منتقل می‌کند.بالابر بیمار در انواع مختلفی مانند بالابر کامل بدن (Full Body Lift) که برای انتقال از تخت به ویلچر، سرویس بهداشتی، حمام یا ماشین استفاده می‌شود، و بالابر ایستادن (Stand Assist Lift) برای بیمارانی که قدرت جزئی در پاها دارند، وجود دارد. استفاده از بالابر، انتقال را آبرومندانه و ایمن می‌کند و تضمین می‌کند که مراقب می‌تواند به تنهایی، یک بیمار با ظرفیت وزن بالا (تا ۱۸۰ کیلوگرم) را جابجا کند.

کمربند جابجایی بیمار

کمربند جابجایی، کمربندی پهن و محکم است که دور کمر یا باسن بیمار بسته می‌شود و یک دسته قابل اطمینان برای مراقب فراهم می‌کند. این کمربند کمک می‌کند تا مراقب بیمار را در طول حرکت کنترل و حمایت کند و خطر سقوط بیمار را کاهش دهد. همچنین مانع از وارد شدن فشار به بازوها و کمر مراقب می‌شود.با این حال، یک اخطار بسیار مهم در استفاده از کمربند جابجایی وجود دارد: این کمربند هرگز نباید برای بلند کردن کامل بیمارانی که کاملاً فلج یا ناتوان هستند، استفاده شود. کمربند جابجایی ابزاری برای “هدایت و حفظ تعادل” است و تلاش برای بلند کردن فردی سنگین و ناتوان با استفاده از این کمربند، منجر به آسیب‌های جدی شکمی یا ستون فقرات بیمار و آسیب حتمی کمر برای مراقب می‌شود.

ملحفه‌های کششی و بالش جابجایی بیمار

ملحفه کششی (Drawsheet) همان‌طور که قبلاً ذکر شد، برای کاهش اصطکاک و تسهیل جابجایی کشویی بیمار در تخت استفاده می‌شود. بالش جابجایی بیمار نیز به پهلو به پهلو کردن و حفظ وضعیت‌های راحت در بستر کمک کرده و از افتادگی مفاصل یا مچ پا جلوگیری می‌کند.

• تخته انتقال (Slide Board): این تخته، یک پل محکم و صاف بین دو سطح (مانند تخت و ویلچر) ایجاد می‌کند. این ابزار به ویژه برای بیمارانی با ضایعه نخاعی که قدرت بالاتنه خوبی دارند، بسیار کاربردی است و انتقال کشویی را تسهیل می‌کند.
• دستگیره کناری تخت (Bed Assist Rail): برای کمک به بیمارانی که قدرت نسبی در دست‌ها دارند تا بتوانند به صورت مستقل‌تری از تخت بلند شده یا در بستر تغییر وضعیت دهند.
• تخته نگهدارنده پا: این ابزار برای ثابت نگه داشتن پا و جلوگیری از افتادگی مچ پا، که یک عارضه شایع در بی‌حرکتی طولانی‌مدت است، استفاده می‌شود.

وضعیت حرکتی بیمار	مثال (نوع بیمار)	وسیله کمکی توصیه شده	توضیحات مهم
کاملاً ناتوان (عدم تحمل وزن)	فلج، سنگین وزن، ICU	بالابر بیمار (Patient Lift)	انتقال کامل، ایمنی بالا، محافظت کامل از مراقب.
کم توان (نیاز به کمک جزئی/پشتیبانی)	سکته مغزی، سالمند با خطر سقوط	کمربند جابجایی (Gait Belt)	کنترل حرکت، کمک به ایستادن و چرخش؛ نباید برای بلند کردن کامل استفاده شود.
توانایی بالاتنه (انتقال نشسته)	برخی ضایعات نخاعی سطح C	تخته انتقال (Slide Board)	جابجایی کشویی بین سطوح هم‌ارتفاع.
در بستر (نیاز به تغییر وضعیت)	در خطر زخم بستر	ملحفه کششی (Drawsheet)	کاهش اصطکاک، جابجایی امن به کمک ۲ نفر.

جابجایی بیمار سکته مغزی

در صورتی که قصد جابجایی بیمار سکته مغزی را دارید نیز باید به نکات مهمی توجه داشته باشید که از هرگونه آسیب به بیمار در آن جلوگیری شود و بیمار شما همواره احساس راحتی داشته باشد. از همین رو بابت جابجایی بیمار سکته مغزی بهتر است با پزشک معالج او مشورت کنید و یا از خدمات ویزیت پزشک در منزل جهت مشاوره استفاده نمایید.

نکته کلیدی در انتقال این بیماران، استفاده حداکثری از سمت قوی‌تر بدن آن‌ها است. هنگام انتقال از تخت به ویلچر، ویلچر باید در سمت قوی‌تر بیمار قرار گیرد. در طول فرآیند، اندام‌های فلج (به ویژه دست و پای فلج) باید به دقت حمایت شوند تا دچار کشیدگی یا آسیب مفاصل نشوند. کمربند جابجایی برای این بیماران توصیه می‌شود تا در هنگام ایستادن یا چرخش، از سقوط ناگهانی آن‌ها جلوگیری شود و مراقب کنترل بیشتری داشته باشد.

ملاحظات ویژه در جابجایی بیمار icu

بیماران در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) اغلب به دستگاه‌های پشتیبان حیاتی متصل هستند و تحرک بسیار کمی دارند. جابجایی این بیماران به علت وجود لوله‌ها و اتصالات، حساسیت فوق‌العاده بالایی دارد. تغییر وضعیت منظم در ICU برای پیشگیری از زخم بستر ضروری است و باید حتماً هر ۲ ساعت یکبار انجام شود. مهم‌ترین اقدام قبل از جابجایی، بررسی دقیق تمام تجهیزات است. تیم مراقبتی باید مطمئن شود که لوله‌ها، درن‌ها، کاتترها، و اتصالات حیاتی (مانند دستگاه تنفس مصنوعی یا وریدی) از جای خود خارج نشده یا کشیده نشوند. در بیمارانی که احتمال آسیب نخاعی وجود دارد، جابجایی باید با تکنیک “غلتاندن تک‌تخته‌ای” (Log Rolling) انجام شود تا ستون فقرات در حالت کاملاً ثابت باقی بماند.

مراقبت و جابجایی بیمار فلج (ضایعه نخاعی)

برای بیماران دارای ضایعه نخاعی، پیشگیری از زخم بستر یک اولویت حیاتی است؛ زیرا زخم بستر شایع‌ترین عامل تهدید کننده زندگی این افراد است. به همین دلیل، جابجایی و تغییر وضعیت مکرر در بستر الزامی است.علاوه بر تغییر وضعیت، پرستار یا فیزیوتراپیست باید به طور مرتب مفاصل فرد را در دامنه حرکتی کامل حرکت دهد تا از خشکی و سفتی مفاصل (Contractures) جلوگیری شود. در توانبخشی این بیماران، هدف نهایی، دستیابی به حداکثر استقلال ممکن است. بیماران با سطوح پایین‌تر آسیب نخاعی آموزش می‌بینند که چگونه خودشان غلت بزنند، از حالت خوابیده به نشسته بروند، و از تخته انتقال برای جابجایی به ویلچر یا ماشین استفاده کنند. در واقع، در این موارد، وظیفه مراقب این است که به بیمار کمک کند تا خودش کار را انجام دهد، نه اینکه کار را به جای او انجام دهد، که این امر به حفظ عزت نفس و سلامت روانی بیمار کمک شایانی می‌کند.

خدمات جابجایی بیمار

مسلماً رسیدگی به بیمارانی که دچار مشکلات حرکتی هستند، سخت است. گاهی نیازهای آن‌ها شما را وادار می‌کند در طول چندین بار آن‌ها را جابجا کنید. به همین دلیل ممکن است بهره‌گیری از کمک متخصصان ما در مجموعه خدمات پرستاری در منزل ارسطو همان چیزی باشد که به آن نیاز دارید. ما در این مجموعه تلاش کرده‌ایم تا نه تنها عزیزان بیمار و سالمندان خانواده شما در رفاه باشند، بلکه کمکی به شما به عنوان اعضای خانواده باشیم.

جابجایی بیمار در شرایط پیچیده و بحرانی (مانند دوران نقاهت پس از جراحی‌های سنگین) باید تحت پروتکل‌های کاملاً تخصصی انجام پذیرد. تفاوت بین یک مراقب غیرحرفه‌ای و یک پرستار مجرب در توانایی ارزیابی خطر، انتخاب تجهیزات مناسب و اجرای تکنیک‌های استاندارد نهفته است. پرستاران مجرب به دلیل سابقه و دانش کافی می‌توانند انتقال ایمن بیمار را تضمین کنند و ریسک آسیب‌های جبران‌ناپذیر را هم برای بیمار و هم برای مراقب به حداقل برسانند. در حقیقت، تخصص در جابجایی ایمن، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در کیفیت مراقبت و پیشگیری از عوارض پرهزینه است.

جمع‌بندی

انجام شدن اصولی جابجایی بیمار، یکی از اصلی‌ترین اصول پرستاری و سنگ بنای یک برنامه مراقبتی موفق در منزل است. هدف از تمامی این تکنیک‌ها، حفظ ایمنی و کرامت بیمار و تضمین سلامت طولانی‌مدت مراقب است. پرستاران بیمار در منزل، با داشتن تجربه و دانش بالای نگهداری از سالمند و بیمار، جابجایی بیمار را به بهترین صورت و مطابق با جدیدترین پروتکل‌های ایمنی انجام می‌دهند، و خیال خانواده را از بابت پیشگیری از عوارض جدی مانند زخم بستر و آسیب‌های حرکتی آسوده می‌سازند.

پرسش و پاسخ متداول

بهترین وسیله برای بلند کردن بیمار کاملاً ناتوان و سنگین در منزل چیست؟

بالابر بیمار (Patient Lift). این دستگاه (ترجیحاً نوع برقی) تنها راه ایمن برای جابجایی بیمارانی است که توان تحمل وزن خود را ندارند یا سنگین وزن هستند. بالابر از کمر مراقب محافظت کرده و ریسک سقوط بیمار را به صفر می‌رساند.

آیا می‌توانم از کمربند جابجایی (Gait Belt) برای بلند کردن همسرم که کاملاً فلج است، استفاده کنم؟

خیر، به هیچ وجه. کمربند جابجایی فقط برای حمایت، کنترل و کمک به حفظ تعادل بیمارانی است که توانایی جزئی برای ایستادن یا حرکت دارند. برای بلند کردن بیمار کاملاً فلج، حتماً باید از بالابر بیمار استفاده شود؛ استفاده نادرست از کمربند خطر آسیب جدی دارد.

هر چند وقت یکبار باید وضعیت بیمار را در تخت تغییر دهم؟

قانون طلایی، حداقل هر دو ساعت یکبار است. این زمان‌بندی حیاتی است و باید در یک برنامه مراقبتی ثبت شود تا از ایجاد زخم بستر (زخم فشاری) جلوگیری شود.

اگر بیمار حین انتقال از تخت به ویلچر سرگیجه بگیرد، چکار کنم؟

این حالت (افت فشار وضعیتی) بسیار خطرناک است. باید فوراً انتقال را متوقف کرده و بیمار را در همان وضعیت نشسته لبه تخت (Dangling) نگه دارید. اگر سرگیجه طی چند دقیقه برطرف نشد، بیمار را به آرامی به وضعیت درازکش برگردانید و انتقال را به زمان دیگری موکول کنید.

جابجایی بیمار ضایعه نخاعی در خانه چه تفاوتی دارد؟

تمرکز اصلی بر حفظ حداکثر استقلال بیمار و پیشگیری از زخم بستر است. آموزش استفاده صحیح از تخته انتقال (Slide Board) برای جابجایی نشسته (در سطوح پایین‌تر آسیب) و انجام مرتب تمرینات دامنه حرکتی مفاصل ضروری است.

اگر نیاز به انتقال بیمار از پله‌های ساختمان به بیرون داشته باشیم، چه کنیم؟

انتقال از پله‌ها یک عملیات بسیار تخصصی و پرخطر است. باید از آمبولانس خصوصی یا خدمات انتقال پزشکی تخصصی که مجهز به برانکاردهای مخصوص پله هستند، استفاده کنید. تلاش برای جابجایی دستی به شدت خطرناک است.